ادم  و آمفيزم حاد دستگاه تنفسی گاوان Acute Bovine Pulmonary Edema and Emphysema

اين بيمـاری عمـدتًا در نـژاد گاوهـای پـرواری در سيستم چرا ديده مي شـود و بيـشتر در فـصل پـاييز و بـه دنبال تغيير چراگـاه از خـشک و فقيـر بـه چراگاههـای حاوی علوفه تازه و آبدار و يـا مزارعـه  يونجـه اتفـاق مي افتد، در نتيجه وقـوع ايـن حالـت ناگهـانی و سـريع مي باشد.

علت اين عارضـه گرسـنه بـودن دامهـا و پرخـوری و تغذيههای بی قاعده در چند روز اول در اين  چراگـاههـا  ميباشد.

در نتيجه تخميرات، شکمبه دچار تغييراتی مي  شـود.

PH شکمبه تغيير مي يابد و دچار نوسـان مـي  شـود و بـه دنبال آن ميکروفلـورای طبيعـی شـکمبه بـه سمتـی حرکـت مي کند آه توانايي تجزيه تريپتوفـان را تـا حـد زيـادی دارد.

در اثر تجزيه تريپتوفان يکـسری مـواد متابوليـسمی واسط بوجود مي آيند که يکی از مهمترين آنها (کـه خاصـيت سمی پيدا مي کند) تری متيل ايندول مي باشد.

اين  ماده جذب بدن شده و از طريق خـون، خـودش را به  ريهها  مـيرسـاند و در آنجـا توسـط سـلولهای کـلارا و بوســيله يکــسری آنــزيم تبــديل بــه يــک مــاده بنــام پنوموتوکسيک مي شود که ايـن سـم در نهايـت باعـث تخريـب سلولهای ريوی مي شوند.

اين عارضه بشتر در گاوان بالغ بالای 2 سـال اتفـاق مي افتد  و در ايران، به هنگام تغييـر رژيـم غـذايی در فصل بهار (از علوفه خشک به علوفـه تـر و  تـازه) ديـده  ميشود.

علائم بالينی:

شروع علائم بالينی به طور ناگهانی است و علائـم در يک طيفی از تنگی نفس خفيف تا افـزايش تعـداد تـنفس و تنگی نفس شديد ادامه مي يابد.

گـاهی اوقـات تعـدادی از دامهـای مبـتلا را بـدون مشاهده هيچ علامت خاصی، مرده پيدا مي کنيم.

علائم شامل تغيير رفتار تمامی افرد گله (حتی آنانی که هيچ علامت خاصی را نشان  نمیدهند)مي باشد کـه عبـارت است از گيجی و آرام بودن آنهـا بـه طـوری کـه دام حـس کنجکاوی خودش را از دست مي دهد.

اين دامها دچار تنگی نفس، تنفس با دهان باز و کف در دهان مي باشند و بازدم آنها همـراه بـا صـدا و نالـه است.

ممکن است در گوش کردن قفسه صدری، صـداهای ويـزز و کراکل شـنيده شـود ودر زيـر پوسـت آمفيـزم در نـواحی گلوگاه،  زير بغل و ناحيه شکمی قفسه سينه ديده شود.

ريــه دامهــای مبــتلا در کالبدگــشايی دارای قــوام لاستيکی مي باشد و به علت پرخونی و ادم بـه رنـگ قرمـز تيره تبديل مي شود.

در زيـــر ميکروســـکوپ مهمتريـــن مشخــصه بيمــاری پروليفريشن پنوموسيتهای تيپ 2  ميباشد.

درمان:

اين عارضه فاقد درمان مشخص و خاصی  است. گزارشاتی در مورد تأثيرات مفيد  داروی فلونيکسين  مگلومين وجـود دارد، ولــی بــه طــور کلــی جهــت درمــان از آنتــی پروستاگلاندينهـا، آنتـی بيوتيکهـا و مـدرها اسـتفاده  ميشود.

اين حيوانات را مي بايست در يک محيط آرام و دور از استرس نگهداری نمود و از راه رفتن و دويدن حيوان پرهيـز کرد.

پيشگيری:

مهمترين روش  پيشگيری، مديريت صحيح در اسـتفاده از چراگاههای جديد مي باشد که عبـارت اسـت  از: محـدودکردن ساعات چرا، اضافه نمودن علوفه خشک به عنوان قـسمتی از جيره غذايی دامها، استفاده از آنتـی بيوتيکهـای پلـی اتر (که توليد تری متيل ايندول را محدود  ميکند ماننـد موننسين)  ميتواند مفيد باشد.

به اين منظور از موننسين به ميزان 200 ميلی گـرم برای هر رأس دام استفاده مي شود که از يک روز قبـل از ورود گاوان بـه چراگـاه تـا ده روز پـس از آن ادامـه مي يابد.

آنوکسيا Anoxia

آنوکسيا عبارت است از کمبود يا فقدان اکسيژن کـه ميتواند منجرب به ناراحتیهای تنفسی شود.

آنوکسيا به چند طريق مي تواند اتفاق بيافتد:

1. Anoxia Anoxia :

در اين حالت اکسيژن گيـری خـون در  ريـههـا دچـار اختلال مي شود و معمولا متعاقب  بيماریهای اوليه  دسـتگاه تنفسي مانند پنومونی ميتواند اتفاق بيافتد.

2. Anemic Anoxia :

کمبود يا فقدان اکسيژن به علـت کـم خـونی اسـت و زمانی اتفاق مي افتد که ميزان هموگلوبين در خون پـايين بيايد.

3. Stagnant Anoxia:

در اين حالت سرعت عبور جريان خون از خلال مويرگها کاهش مي يابد و به  دليل طولانی شدن زمان توقـف خـون در مويرگها و بافتها، فشار اکسيژن پايين مي افتد.

4. Histotoxic Anemia:

در اين حالت، فقدان اکسيژن علارغم وجود خون حـاوی اکسيژن کافی در اثر مـسموميت بـافتی اتفـاق  مـيافتـد مانند مسموميت با سيانول که باعث اکـسيداسيون بـافتی  ميشود.

5. آنوکسی گوسالههای نوزاد:

يک نوع آنوکسی درگوسالهها اتفاق مي افتد به نام آنوکسی گوسالههای نوزاد که يکـی از اصـلی تـرين خطـر مرگ گوساله ها در خلال سخت زايی است و در حدود 4 درصـد زايمانها در گاوداریها اتفاق مي افتد.

در اين عارضه آنوکسی به دنبال فشار به سر و قفسه سينه  گوسالهها به هنگام خروج از دستگاه تناسلی مـادر رخ ميدهد.

فقدان اکسيژن موجب واکنش مرکز عصبی مغزی که تنفس را کنترل مي کند، مي شود.

پيشگيری و کنترل آنوکسی در گوسالهها:

جهت پيشگيری از اين حالت مي بايـست نـسبت انـدازه فتوس به لگن مادر رعايت شود، همچنين اين گاوها مرتبـًا مي بايست تحت کنترل باشند و زمان دقيـق زايمـان در آنهـا تــشخيص داده شــود بــه صــورتيکه اقــدامات مامــايی و اقدامات سخت زايی به موقع و بـا تکنيـک مناسـب صـورت پذيرد.

درمان:

استراتژی درمان در مورد آنوکسی  گوسالهها بـه شـرح زير  ميباشد:

1ـ آويزان کردن گوساله از پاهای عقبی بـه مـدت 30 ثانيه تا يک دقيقه

2ـ خروج ترشحات موجود در دهان و بينی

3ـــ تجــويز يــک آنالپتيــک تنفــسی از راه تزريــق زيرپوستی و در صورت لزوم تکرار آن 30 ثانيه بعد

4ـ پايين آوردن مجدد گوسـاله و دراز کـردن آن روی زمين و به پهلوی راست.

5ـ وارد کردن فشارهای منظم بر روی  دندهها و قفسه سينه به مدت 3 ثانيه و رها کردن و مجـددًا تکـرار ايـن عمل

6ـ استفاده از چادر اکسيژن در موارد لازم.

 :Pneumothorax پنوموتوراکس

پنوموتوراکس عبارت است از تجمع هوا در قفسه صدری.

عوامل بوجود آورنده پنوموتوراکس:

1ـ ضرباتی که باعث پارگی ريه مي شود.

2ـ پارگی مری

3ـ سوراخ شدن نای

4ـ سوراخ شدن قفسه صدری از خارج

5ـ شکستگی  دندهها که باعث سوراخ شدن قفـسه صـدری  ميشود.

علائم بالينی:

علائم عبارت است از ديسپنيا، افزايش تعداد تنفس و در برخی موارد سيانوز.

در گوش کردن به قفسه سينه صداهای طبيعـی ريـه در قسمت دورسال(Dorsal) قفسه صدری شنيده نمیشود و در دقـه کردن بالای ناحيه پنوموتوراکس حالت هايپرسوناس (وجـود صدای تبلی) وجود دارد.

در اين حالت ممکن است آمفيزم زير پوستی هم اتفـاق بيافتد.

درمان:

اگر حيوان دچار پلوروزی شده باشد، احتمال بهبـودی کم است.

به طور کلی اصول درمان بر  پايه خروج هوا از محوطه صدری و آنتی بيوتيک تراپی مي باشد.

ترومبوز وريد اجوف خلفی

 Posterior Vena Cava Thrombosis

اين عارضـه بيـشتر در گاوهـای بـالاي يکـسال بـروز مي نمايد که با مقـدار زيـادی کنـسانتره در حـال تغذيـه هستند.

به علت تغذيه با کنسانتره، توليد اسيد لاکتيـک در شکمبه بالا مي رود، در نتيجه به تدريج ديـواره شـکمبه دچار پاراکراتوز و التهاب مي شود. در نهايت مخاط شـکمبه آسيب مي بيند. به دنبال اين آسـيب، باکتريهـايی ماننـد E.Coli، استرپها، استافها  و… وارد خون شده و از طريـق جريان خون به کبد مـي رسـند و ايجـاد  آبـسههـای کبـدی  ميکند.

آبسههای کبدی مجاور Posterior V.C ايجاد ترومبـوس در اين رگ مي کند که از طريق خون به قلب و در نهايت باعـث جايگزين شدن آمبولیها در ريه مـي شـود کـه ريـه دچـار Metastatic Pneumonia  ميشود.

اگر اين  آبسهها در مجاورت ديواره خونی باشند باعث آنوريسم رگها يا آسـيب ديـدن ديـواره  رگهـا و ايجـاد خونريزی مي شود که به علت وارد شدن بـه مجـاری هـوايی، دام دچــار Hemoptysis يــا خــونريزی از بينــی و دهــان  ميشود.

اگر خونريزی حاصـله، بـه مجـاری هـوايی راه پيـدا نکنند، در بافت بينابينی ايجاد هماتوم مي کنند.

در فرم کلاسيک تاکی کاردی، افـزايش تعـداد تـنفس، ديـسپينيا در بـازدم و نالـه و سـرفه و رنـگ پريـدگی مخاطات، صدای ويزز، خون دماغ شـدن، خـونريزی از ريـه، Hemic Murmur، دپريشن، بـی اشـتهايی، از کـار افتـادن حرکات شکمبه، کاهش توليد شير و مـدفوغ چـسبناک ديـده  ميشود.

درمان:

پيش بينی اين بيماری خوب نيست و بايد دام را بـه کشتارگاه فرستاد.

ولی مي توان از آنتی بيوتيکها ماننـد پنـی سـيلين نيز استفاده نمود.

جهت پيشگيری مي بايست دام را آرام آرام به خـوردن کنسانتره عادت داد و در جيره غذايی آنها به ميـزان 5/1 درصد از جوش شيرين استفاده آرد.

تورم بينی و نای عفونی گاوان:

  Infection Bovine Rhinotracheitis (IBR) 

 (Red noise)

IBR بيشتر در دامهای بالای 6 ماه بروز مـي  کنـد. هـر چند که اين بيماری جزء بيماريهای فصلی محـسوب  نمـیشـود ولی بيشتر در پاييز و زمستان، گاوان را درگير مي کند.

در گاوان شيری ميزان  واگيری در حدود 8 درصد و در گاوان پرواری و گوشتی تا حدود 4 درصد هم می رسد.

عامل بوجود آورنده ايـن بيمـاری يـک نـوع هـرپس ويروس مي باشد و دوره کمون آن در  دامداریهـا در حـدود 20- 10 روز است.

علت اصلی تلفات، نفوذ باکتريها و توليد برونشيت و برونکوپنومونی مي باشد.

منبع عمده عفونت، ترشحات بينی و قطراتی اسـت کـه ذر هنگام سرفه به خارج پرتاب مي شوند. همچنـين ترشـحات مهبل، اسپرم و ترشحات بافتهای جنينی سـقط شـده دارای اين ويروس مي باشند.

در نتيجه اين بيماری به هـر دو طريـق تنفـسی (از طريـق هـوا) و تناسـلی (از طريـق جفـت گيـری) منتقـل  ميشود.

تزريــق کورتيکواســتروئيدها باعــث فعاليــت بيــشتر ويروسها و عود بيماری مي شود.

پاتوژنز:

در شکل تنفسی، در اثر تکثير و افزايش ويروسها در بينی و قسمتهای ابتدايی دسـتگاه تنفـسی، موجـب تـورم بينی و حلق وحنجره و نای مي شود و مژکهـای  ياختـه هـای نای به طور وسيعی از بـين  مـي  رونـد. در نتيجـه تـنفس دشوار مي شود و ميزان ₂Co در خون افزايش مي يابد که آن هم باعث افزايش بيشتر تعداد تنفس مي شود.

انتقال ويروس از بينی به چشم از طريق مجاری اشـکی صورت مي گيرد و باعث ورم ملتحمه همراه با ادم مي شود.

همچنين ممکن اسـت در اثـر انتقـال ويـروس از  طريـق اعصاب به مغز، آنسفاليت غير چرکی بـروز  نمايـد. گـاهي ممکن است ويروس به جفت برسد و به جنين نيز منتقل شـود آه باعث سقط جنين مي گردد.

علائم بالينی:

در فرم حاد، علائم عبارتند از پرخـونی شـديد مخـاط بينی و خروج ترشـحات لـزج از چـشم و بينـی و افـزايش بزاق و تب و بی اشتهايی.

تعداد تنفس افزايش مي يابد ولی عمق آن کم مي شـود و صدادار  است. ناراحتیهای تنفسی معمولا پس از حرکـت و فعاليت ، بيشتر به چشم مي خورد.

اغلب بيماری در گاوهای گوشتی طولانی تر است و تـب دوام بيشتری دارد و ترشحات بينی زيـاد و چرکـی اسـت و دوره نقاهت طولانی تر  است و در بعضی اوقات تورم بافـت ملتحمه چشم وجود دارد.

گاهي يکي و گاهی هر دو چشم مبتلا مي شـوند و ممکـن است بـه تـورم قرنيـه و ملتحمـه واگيـر (کـه در اثـر

مورکسلا بوويس ايجاد مي شود)، بسيار شـبيه باشـد. ولـی در IBR تورم ملتحمه به بافت قرنيه سرايت نمیکند.

گوسـالههـای جـوان کمـتر از 6 مـاه ممکـن اسـت بـه آنسفاليت دچار شوند که از علائم مشخصه آن عـدم تعـادل و وجود حالت تحريک اسـت کـه منجـر بـه نـاتوانی و بـی حالی، نعره کشيدن و تشنج مي شود.

سقط  جنين از عوارض عادی اين بيماری است وبيشتر در گاوان در اواخر آبستی ديده مي شود کـه پـس از سـقط

اغلب جفت ماندگی هم وجود دارد.

در شکل تناسلی بيماريی ، تورم عفونی فـرج و مهبـل چرکی (IPV) رخ مي دهد که بيشتر در گـاوان شـيری بـروز مي نمايد و علائم آن با تب، بی اشتهايی، ضعف و بی حـالی آغاز مي شـود و اغلـب دام، دم خـود را بـه طـوری  نگـه  ميدارد که به فرج مجروح خود تماس پيدا نكند.

دفع ادرار مکرر و دردناک  است. لبهای فرج متورم و ترشحات مختصری در گوشه آن وجود دارد.

مخاط مهبل قرمز و حاوی تعداد زيادی قرحههای کوچک است که در اغلب مواقع بـه علـت چـسبندگی آنهـا، غـشاء کاذب فيبرينی توليد مي شود.

در گاوان نر جراحات به صورت تورم قضيب و غـلاف آن ديده مي شود.

تشخيص تفريقی:

بيماری IBR را مي بايست از موارد زير تفريق داد:

1ـ ذات الريه پاستورلايی؛

2ـ اسهال ويروسی گاو و تب نزلهای بدخيم؛

در اين دو عارضه علاوه بر جراحـات بينـی، جراحـات دهانی نيز وجود دارد.

3ـ کراتيت عفونی؛

4ـ ديفتری گوسالهها؛

5ـ ذات الريه ويروسی گوساله؛

پيشگيری:

مهمترين وسيله پيشگيری، واکسيناسيون  ميباشد.

دو نوع واکسن وجود دارد:

الف) واکسن داخل  عضلانی که در اثر کشت مکرر ويروس به دست مي آيد.

ب) واکسن که داخل بينی چکانده مي شود.

در عمل  بيـشتر از واکـسنهای داخـل  بينـی اسـتفاده مي کنند زيرا واکسنهای عضلانی ممکن است ايجاد سقط جنـين بکند.

گوسالههای گوشتی را 3- 2 هفتـه قبـل از گـرفتن از شير مادر و  تليسههاو گـاوان نـر را دو هفتـه قبـل از جفت گيری واکسينه مي نمايند.

همچنين  گوسالههای پرواري را حداقل يک  هفته قبل از ارسال به محل پرواربندی مي بايست واکسينه کرد.

درمان:

به طور کلی اين بيماری فاقد درمان خاصی مـي باشـد ولی به طور کلی استراتژی درمان به شرح زير است:

1ـ تجويز يک داروی ضد  التـهاب: ماننـد فلونيکـسين مگلومين به مدت 3- 4 روز

2ـ آنتی بيوتيک  تراپی: مانند  اکسی تتراسيکلين بـه همراه کلرامفنيکل به مدت 10- 7 روز

3ـ استفاده از پماد چشمی: در صورت درگير شدن چشم

4ـ تجويز ويتامينها: مانند AD₃E

سندرم زجر تنفسی:

 Neonatal Respiratory Distress Syndrome  

 (Hyaline Membrance Disease)

سندرم زجر تنفسی هنگامی اتفاق مي افتد که بـه هـر علتی نوزاد زودتر از موقع  مقرر(مانند سـقط جنـين يـا

زايمان زودرس و يـا سـزارينهای پـيش از مـورد  مقـرر) متولد شود.

علت بروز اين سندرم عدم وجود سورفاکتانت کافی در ريه مي باشد که منجرب به بـروز حالـت کلاپـس در ريـه و هيپوکسی  ميشود.

علائم سندرم زجر تنفسی:

هرچه دام زودتر از زمـان مقـرر بـه دنيـا بيايـد احتمال بروز اين سندرم نيز بيشتر است.

 اين دامها در ابتـدای پـس از تولـد داراي تـنفس طبيعی مي باشند  ولی بعـد از چنـد سـاعت علائـم بـالينی آشکار مي شود.

 دام دچار ديسپنيا مي شـود و بـا دهـان بـاز نفـس  مي کشد. تاکی کاردی، تاکی پنـه (تعـداد بـالای تـنفس)، نفس نفس زدن و سيانوزه شدن در دام ديده مي شود.

 در نهايت اين دامها زمـين گيـر مـي شـوند و دچـار هايپوترمی شده و در نهايت تلف  ميگردند.

در معاينه دستگاه تنفسي، صدای Harsh (صـدايی خـشن که شبيه به اره کردن است و در اثر عبور هوا از مجـاری

تنگ بوجود مي آيد) و صدای Crackles (عبور هـوا از مجـاری که در آن مايع وجود  دارد) شنيده مي  شـود. همچنـين ممکـن است Machinery Murmur شنيده شود.

اين دامها در ابتدا دچار آلکالوز تنفسی مي باشـند و در ادامه به علت هيپوکسيا در بافتها و ايجاد اسـيد لاکتيک توليد شـده در اثـر متابوليـسم بـی هـوازی دام دچار اسيدوز متابوليک مي شود.

 درمان:

درمان اين بيماری مي تواند به صورت زير انجام شود:

1ـ اسـتفاده از  کورتونهـا  ماننـد  پردنيزولـون بـه ميزان 2/2 ميلی گرم به ازای هر کيلوگرم وزن بـدن بـه

صورت داخل وريدی و يا تزريـق  دگزامتـازون بـه ميـزان  22/0 ميلی گرم به ازای هر کيلو وزن بدن.

 2ـ تزريق تيروکسين (T4) به ميزان 02/0 ميلی گرم به ازای هر کيلوگرم وزن بدن به صورت داخل عضلانی.

 3ــ بهتريـن درمـان عبـارت اسـت اسـتفاده از چـادر اکسيژن.

 4ـ آنتی بيوتيک  تراپی به صورت تزريقـی زيـرا دام  مستعد به بروز سپتی سمی است.

استفاده از مدرها مانند فروزمايـد معمـوًلا توصـيه نمیشود زيرا احتمال وقوع PDA را افزايش مي دهد. همچنين تزريق سرم نيز توصيه نمیشود.

به  طور کلـی و بـا توجـه بـه امکانـات موجـود در فارمها تنها راه درمان استفاده از  کورتونهـا  مـيباشـد که در برخی موارد بسيار مفيد مي باشند.

 

 :Hemothorax هموتوراکس

به وجود خون در قفسه صدری، هموتوراکس گفته مي شـود و هنگامی اتفاق مي افتد کـه عـروق پـرده جنـب بـه هـر دليلی آسيب ببيند و خونريزی در ريهها اتفاق بيافتد.

عوامل بوجود آورنده هموتوراکس:

1ـ  آبسههای بـزرگ ريـوی و يـا  نئـوپلازیهـايی کـه ديواره عروق پلورا را خراش مي دهند.

2ـ همانژيوسارکوم که سـطح پـرده پلـورا را درگيـر  ميکند.

3ـ ضربه به قفـسه صـدری در زمـانی کـه دام دچـار مشکلات انعقاد خون است.

4ـ شکستگی  دندهها که باعث بروز خونريزی در محوطـه قفسه سينه  ميشود. مهمتريـن علائـم، درد در هنگـام نفـس کشيدن است.

وجود  يا عدم وجود حالت ديسپنيا بستگی بـه ميـزان خون جمع شده در قفسه سينه  دارد. هر چه اين تجمـع بيـشتر باشد، ديسپنيا نيز بيشتر است.

در اين عارضه صداهای قلبی گنگ مي باشد و ممکن اسـت به صورت غير طبيعی در منطقه وسيعتري به گوش مي رسد.

تشخيص هموتوراکس:

بهترين روش تشخيص، پاراسـنتز از قفـسه صـدری  اسـت. سونوگرافی و راديوگرافی نيز مي تواند در تشخيص بـسيار موثر باشند.

درمان:

استراتژی درمان بر سه پايه استوار است:

1ـ خروج خون از قفسه صدری

2ـ فيکس کردن  دندههای شکسته (در صورت وجـود ايـن حالت)

3ـ آنتی بيوتيک تراپی جهت پيشگيری از عفونت