مواد غذایی :
به عنوان غذا مورد مصرف موجودات قرار می گیرد و شامل مواد مغذی می‌باشد.
به عنوان مثال در مورد حیوانات نشخوارکننده، یونجه، کاه، گندم، ذرت و اقلام خوراکی مشابه دیگر در تغذیه آنها استفاده می شود.

ماده مغذی :
ماده موجود در مواد غذایی است که برای متابولیسم بدن مورد نیاز هستند مانند: آب، پروتئین ها، کربوهیدرات ها،اسیدهای آمینه، ویتامین ها، مواد معدنی و لیپیدها.
آب موجود در بدن حیوان در دو بخش داخل سلولی و خارج سلولی وجود دارد که میزان آن در بدن بر اساس نوع دام، سن و مرحله رشد متفاوت است. مقدار مصرف آب در دام به عوامل مختلفی از جمله نژاد، وزن، سن، دمای محیط، مدت زمان دسترسی به آب، دمای آب، نوع تولید، میزان تحرک دام، مقدار مصرف غذا و… بستگی دارد.
قابلیت دسترسی و کیفیت آب برای سلامت و توان تولیدی حیوان بسیار مهم است که بر اساس عواملی از جمله طعم و بو، وجود املاح یا ترکیبات سمی سنجیده شده و هر یک‌به نوبه خود در میزان مصرف و جذب و دفع آب در بدن حیوان و رشد و تولید آن تأثیرگذار هستند. جذب آب در قسمت های مختلف دستگاه گوارش و همچنین دفع آب از راه ادرار، مدفوع، شش ها، عرق به صورت دوره ای و پیوسته و تحت تأثیر شرایط مختلف تغذیه، دمای محیط و بسته به نوع خوراک مصرف شده صورت می گیرد.
در مصرف آب باید وجود بعضی از آلودگی ها نظیر نیترات، کلروسدیم وسولفات ها، املاح کلسیم و منیزیم و همچنین عوامل میکروبی و بیماری زا را جدی گرفته و سعی نمود آبی سالم با دمای مناسب و قابل قبول را در اختیار دام قرار داد. اکثر آلودگی های آب، یک اثر ناشناخته و نامحسوس روی توان تولیدی حیوان دارد در صورتی که میزان آلودگی آب در غلظت های پایین باشد و به مدت طولانی مورد مصرف دام قرار گیرد در سلامت و تولید دام کاملاً تأثیرگذار است.

کیفیت آب :
کیفیت آب یک موضوع مهم در تولید و سلامت دام ها است. پنج معیار در سنجش کیفیت آب، در حیوان مورد توجه قرار دارند:
1. خواص ارگانولپتیک ( بو و طعم)،
مواد جامد محلول، اکسیژن محلول و سختی)، 2.خواص فیزیکی و شیمیایی (
3. وجود ترکیبات سمی (فلزات سنگین، مواد معدنی سمی، فسفات های آلی و هیدروکربن ها)،
4. وجود املاح یا ترکیبات اضافی (نیترات ها، سدیم، سولفات ها و آهن)،
5. وجود باکتری ها.
بو و طعم: آب آشامیدنی نباید بو و طعم نامطلوبی داشته باشد، بو و طعم آب مربوط به املاح معدنی و یا مواد آلی موجود در آن است.
خواص فیزیکی و شیمیایی: آب آشامیدنی باید بی رنگ، زلال و شفاف باشد. تیره بودن آب به دلیل معلق بین بودن مواد غیرضروری مانند ماسه ریز، رس، جلبك و موجودات زنده در آن است. آب مناسب باید (پی اچ) بین ۶.۵ تا ۸،

( به طور طبیعی ۷ )داشته باشد، وجود گازهایی از قبیل هیدروژن، سولفور و انیدریدكربنیك در آب ایجاد اسیدیته نموده و (پی اچ) آب را کاهش می دهد و در نتیجه باعث زنگ زدگی و خوردگی لوله ها می شود.
آب هایی که (پی اچ) کمتر از ۵.۵ دارند ، اسیدوز را تشدید می کنند. از سویی آب قلیایی با (پی اچ) بیشتر از ۸.۵  آلکالوز ملایم ایجاد می کند. مواد جامد نامحلول در آب را هم باید مورد نظر داشت. برخی مناطق دارای آب
آهکی و پاره ای دیگر آب گچی هستند که تمام این موارد تا حدودی قابل تحمل بوده و بیش از یک میزان خاص مسموم کننده خواهد شد .
وجود ترکیبات سمی: مواد محلول در آب ممکن است علاوه بر مضر بودن، موجب تغییر جیره غذایی مصرفی شوند و یا ممکن است آب را غیرقابل مصرف سازند.
گاوهای شیری بالغ می توانند بعد از مدتی به مقادیر بالای سولفات موجود در آب (۲۵۰۰-۲۰۰۰ پی‌پی‌ام) عادت نمایند. نکته دیگر در مورد املاح و مواد معدنی موجود در آب این است که سطوح زیاد سولفات و منیزیم در آب، باعث افزایش اسهال در گاو می شود .
از طرفی اگر آهن زیادی در آب وجود داشته باشد، نیاز به مس بیشتر می شود. گاوهای بومی نسبت به گاوهای اصلاح شده تحمل بیشتری به مصرف آب های دارای ناخالصی دارند. ولی، گاوهای گوشتی اصلاح نژاد شده و غیربومی که به مناطق مختلف کوچ داده و پروار می شوند به ناخالصی های آب حساس تر از بقیه هستند.

ضدعفونی کردن آب با کلر (تا ۲۲۰ پی‌پی‌ام) هیچ پیامد حادی ندارد لیکن در مقادیر (۵۰ تا ۱۰۰ پی‌پی‌ام) خوش خوراک‌تر است.
وجود آهن در آب به دلیل امکان ترکیب شدن آن با فسفر و ایجاد نمک های غیرمحلول ممکن است کمی مسئله ساز باشد. منابع آب حاوی بیش از
(۳ پی‌پی‌ام) آهن باید آهن زدایی شوند.
انجام آزمایش هایی برای اطمینان از عدم وجود حشره کش در آب توصیه می‌شود.
سختی آب: سختی در کل بر حسب مجموعی از کلسیم و منیزیم گزارش شده و در مقادیر معادل کربنات کلسیم بیان می شود. کلیسم و منیزیم موجود در آب برای سلامتی حیوان مضر نیست، بنابراین به جیره غذایی موادمعدنی اضافه می کنند.

احتیاجات  گاو به آب :
گاو برای تولید یک لیتر شیر حداقل سه لیتر آب نیاز دارد و در ازای مصرف یک کیلوگرم خوراک حدود ۵ لیتر آب مصرف می کند. این بدین معنی است که گاوهایی که تولید زیادی دارند، بیش از ۱۵۰ لیتر آب در روز مصرف می‌کنند. البته در آب و هوای گرم و خشک این مقدار افزایش می یابد.
عوامل مؤثر بر آب مصرفی گاو عبارت اند از: ١. ماده خشک‌مصرفی،

2. میزان و نوع تولید، 3. ماده خشک جیره، 4. دمای محیط، 5. سدیم مصرفی.

نکته کلیدی این است که آب یکی از مواد مغذی مهم مورد نیاز گاوها است و برای مدیریت بهتر توجه به چند نکته زیر ضروری است:

1. فضای آبشخور به اندازه کافی باشد تا گاوها برای مصرف آب نیاز به هل دادن یکدیگر نداشته باشند.
   2. سطح آب باید بدون جریانات تند باشد تا گاو بتواند سریع و بدون استرس آب مصرف کند.
   3. دمای مناسب آب باید بین ۱۵ تا ۱۷ درجه سانتی گراد باشد زیرا در این دما بیشترین جذب صورت می‌گیرد.
2. درجه شوری ، (پی‌اچ)و آلودگی میكروبی آب نیز بسیار مهم است. پس بهتر است حداقل سالی یک بار کیفیت آب بررسی شود.
   5. تمیز كردن آبشخور.

اقلام خوراکی مورد استفاده در تغذیه دام:

مواد خوراكی مورد استفاده در تغذیه دام از دو منشأ گیاهی و حیوانی تأمین می شود.
مواد خوراكی با منشأ گیاهی: از انواع آن می توان غلات، علوفه مرتع، علوفه غلات، مواد سیلویی، ریشه ها و غده ها را نام برد.
مواد خوراكی با منشأ حیوانی: از انواع آن می توان پودر گوشت، شیر و فراورده های آن، پودر خون، پودرماهی و سایر موارد مشابه را نام برد.

علوفه

خوراک گیاهی و پر حجم که دارای ارزش غذایی بوده و خوش خوراک می باشد مانند: یونجه، شبدر و سیلوی ذرت.

 وجود علوفه به میزان حداقل ۱.۵درصد وزن بدن گاو شیری ضروری است. علوفه دارای انرژی، پروتئین و قابلیت هضم کمتری نسبت به کنسانتره بوده و فیبر آن (سلولز، همی سلولز و لیگنین) بیشتر می‌باشد.
مهم ترین عامل تعیین کننده کیفیت علوفه، مرحله رشد در هنگام برداشت است به عنوان مثال برای یونجه بهترین زمان برداشت هنگامی است که ۱۰ درصد مزرعه به گل دهی رسیده باشد. هر چقدر علوفه به مرحله زایشی نزدیک تر شود دیواره سلولی و لیگنین آن افزایش یافته و به دنبال آن قابلیت هضم کاهش می یابد.
علوفه های خشبی به خصوص آنهایی که فیبر بیشتری دارند مانند کاه به دلیل قابلیت هضم کمتر مدت زمان بیشتری در شکمبه مانده و بر تولید شیر یا گوشت اثر منفی گذاشته و تولید را کاهش می دهند. انرژی علوفه کمتر از غلات است.

مواد علوفه ای شامل دو دسته لگومینه و گرامینه (گندمیان) می‌باشد و به سه شكل تازه (سبز)، خشك شده و مواد سیلویی در تغذیه گاو استفاده می شود. میزان مصرف و کیفیت علوفه ها تا حدود زیادی به مرحله رشد آنها بستگی دارد. گیاهان اگر در سن مناسب و از زمین های کوددهی شده برداشت گردد، حاوی پروتئین و انرژی زیادی خواهند بود. با افزایش سن علوفه، نسبت برگ به ساقه کاهش یافته و میزان پروتئین آن کم می شود. از علوفه های خشبی نیز باید در جیره روزانه دام برای تولید شیر با کیفیت مناسب و حفظ سلامتی دام استفاده کرد، اما کنسانتره از قابلیت هضم بسیار بالایی در مقایسه با علوفه خشبی برخوردار است و وقتی کمیت و کیفیت علوفه های خشبی پایین است برای داشتن دام سالم و تولید بیشتر، مصرف کنسانتره دامی ضروری است.

الف)علوفه های لگومینه
شامل یونجه، شبدر، اسپرس و… هستند. دارای برگ های پهن و پروتئین مناسب می باشند. به علت بروز بیماری هایی همچون نفخ، به ندرت از این گونه محصولات به صورت چرا یا تغذیه با علوفه سبز استفاده می‌شود. لگومینه ها در مقایسه با گندمیان پروتئین، کلسیم، فسفر، منیزیم، گوگرد و مس بیشتری دارند.
عملکرد لگومینه‌ها در واحد هکتار زیاد است و رشد آنها باعث بهبود حاصل خیزی خاک نیز می شود.

یونجه
یونجه ارزش غذایی زیادی دارد و یکی از بهترین گیاهان علوفه ای برای تغذیه دام می باشد. استفاده از یونجه تازه برای گاوهای گوشتی و شیری مزایای زیادی از نظر کاهش استرس گرمایی، شست وشوی دستگاه گوارش دام و افزایش تولید شیر دارد؛ اما یونجه تر سبب نفخ در گاوها می شود، بنابراین باید به تدریج به جیره غذایی دام اضافه شود. یونجه‌تر دارای مواد استروژن دار بوده و ممکن است باروری را کاهش دهد. تغذیه گاوهای شیری با یونجه تازه سبب افزایش تولید شیر و کاهش درصد چربی شیر می شود. هر ۴ تا ۵ کیلوگرم یونجه تازه معادل یک‌ کیلوگرم یونجه خش کاست و باید در محاسبات جیره به جای هریک کیلو یونجه خشک، ۴ تا ۵ کیلوگرم یونجه تازه در نظر گرفت.
یونجه گیاهی چند ساله بوده و در هر سال ۴ تا ۶ چین برداشت می شود. رطوبت یونجه هنگام برداشت حدود ۱۵درصد (هر پرس معمولی ۱۲ تا ۱۵ کیلوگرم) می باشد. اگر رطوبت بیشتر باشد یونجه حین پرس زدن و انبار کردن کپ کزده و سیاه می شود. اگر بیش از حد هم خشک باشد سبب ریزش برگ ها شده و خطر آتش سوزی در انبار وجود دارد
یونجه درجه یک دارای برگ زیاد، یک دست، بدون آشغال، کاه و علف های هرز است. این یونجه را می توان برای گاوهای پرشیر، گوساله ها و گاوهای تازه زا استفاده کرد. یونجه درجه ۲ اغلب دارای ناخالصی (آشغال و علف های هرز) برگ کم و ساقه زیاد می باشد.

علف باغ: نوعی علوفه است که در گاوداری سنتی استفاده می شود و در گاوهای شیری باعث افزایش چربی شیر می شود. برای جلوگیری از دفع سریع خوراک های آردی از بدن دام های پرواری، می توان از علف باغ استفاده كرد.

شبدر: گونه های مختلفی از شبدر وجود دارد که در نقاط مختلف آب و هوایی کشت می شود و به مصرف دام می رسد؛ برخی از آنها عبارت اند از: شبدر برسیم، شبدر سفید، شبدر ایرانی، شبدر قرمز، شبدر پنج هکلاغی و شبدر اسپانیایی. شبدر به صورت تازه و خشك قابل استفاده است، بنابراین با مصرف شبدر تازه احتمال بروز نفخ وجود دارد.

اسپرس: اسپرس، گیاهی علوفه ای از تیره لگومینه ها است که از قدیم در ایران کشت می گردیده است و درکشور با نام (یونجه فریدن) از آن یاد می کنند. مکان مناسب برای کشت این گیاه مناطقی است که کشت یونجه یا شبدر موفقیت چندانی ندارد. اسپرس از نظر ارزش غذایی همانند یونجه است ولی از نظر پروتئین قابلیت هضم آن بالاتر می باشد. در ایران به ۵۶ گونه گیاه علفی یک ساله و چندساله تقسیم می شود. مناطق مهم کشت و کار اسپرس در ایران عبارت اند از: شهرستان های فریدن، اردبیل، کردستان، شهرکرد، آذربایجان شرقی، دماوند، فیروزکوه، زنجان و طالقان. از مزایای این گیاه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. عدم ایجاد نفخ در دام که به همین دلیل یک گیاه علوفه ای مناسب برای چرای دام ها است.
2. مقاومت به آفات به خصوص سرخرطومی برگ و ریشه یونجه.
3. به دلیل مقاومت این گیاه در برابر سرما در پاییز، مدت زمان بیشتری را نسبت به یونجه به رشد خود ادامه می دهد و در بهار فعالیت رویشی خود را زودتر آغاز می کند.
4. اسپرس به دلیل داشتن ریشه های عمیق باعث شکسته شدن لایه های نفوذ ناپذیر زیرین خاک می شود و از طرف دیگر به دلیل داشتن غدد تثبیت کننده ازت، حاصل خیزی خاک را به همراه دارد؛ ریشه های عمیق و قدرت استقرار مطلوب این گیاه در شیب های تند می‌تواند از فرسایش آبی و بادی خاک جلوگیری کند.

راه های تعیین کیفیت علوفه
1. آنالیز آزمایشگاهی
2. مشاهدات عینی
برای مشاهدات عینی موارد زیر بررسی می شود:
ـ گونۀ گیاه ،
ـ بلوغ علوفه ،
ـ مقدار برگ ،
ـ رنگ علوفه (رنگ سبز روشن نماینده تازگی و خوش خوراکی، رنگ زرد و قهوه ای نماینده بدی علوفه) ،
ـ بوی علوفه ،
ـ ساقه گیاه (نباید خشبی، چوبی و سفت باشد، زیرا نشان دهندۀ پایین بودن کیفیت علوفه است) ،
ـ مواد خارجی شامل سنگ ریزه، گل ولای و … .

 ب)علوفه های گرامینه (گندمیان) :
گرامینه ها جزء گیاهان علوفه ای ارزشمند در تغذیه هستند و حاوی مقادیر مناسبی از انرژی و پروتئین می‌باشند. برای داشتن بهترین عملکرد کمی و کیفی لازم است گیاهان مذکور در مرحله مناسب از رشد برداشت شوند. یکی از انواع آنها علف چاودار یک ساله است که گونه ای زودرس می باشد. اگر زمان و مرحله برداشت علف چاودار به درستی انجام گیرد می توان از این محصول، علوفه و سیلوی با کیفیت تهیه نمود مقادیر مناسبی از برخی مواد معدنی ارزشمند در این گیاهان وجود دارد. بخش علفی این گیاهان ممکن است پیش از تشکیل دانه (قصیل) به مصرف دام برسد. یکی دیگر از روش های مصرف آن استفاده از کاه باقی مانده پس از برداشت دانه در تغذیه دام می باشد.
کاه: کاه به علت خش کو پرحجم بودن، ارزش غذایی زیادی برای دام ها ندارد. اگر به صورت ساقه کامل باشد کلش نامیده می شود. قابلیت هضم کاه فقط ۳۰ تا ۳۵ درصد است پس ارزش تغذیه ای ندارد. از نظر ارزش غذایی کاه گندم و کاه جو از کاه برنج بهتر است. کاه برای گاوهای خشک بهتر است که به صورت رشته های بلند و برای گوساله های پرواری و گوساله های زیر ۶ ماه بهتر است به صورت خرد شده مصرف شود. هرچه کاه در جیره غذایی دام ها بیشتر باشد هضم و مصرف غذا را كاهش می دهد. بهتر است کاه را بعد از خوراک های
دیگر به دام داد. به عنوان یک ماده خوراکی شکم پرکن برای تلیسه ها و گاوهای خشک جهت جلوگیری از چاق شدن و همچنین برای افزایش چربی شیر در گاوداری استفاده می شود. گاهی از کاه و کلش برای بستر گوساله ها استفاده می شود که این عمل اشتباه بوده و خاک اره و تراشه چوب برای این کار بهتر است چرا که کاه توانایی جذب آب کمی دارد.اگر تصمیم دارید کاه را به عنوان یک ماده خوراکی در تغذیه گاوهای پرواری و گاوهای شیری اضافه کنید، حتماً آن را غنی سازی کنید. با این کار قابلیت هضم و ارزش غذایی آن افزایش می یابد.

سیلاژ: در تقسیم بندی بر اساس منشأ خوراک، می توان آن را در دسته مواد علوفه ای قرار داد. سیلاژ از تخمیر کنترل شده محصولات مرطوب مانند علوفه ذرت، جو، سورگوم، یونجه و شبدر تولید و فرآوری می شود. با کمک تخمیر، این خوراک به مدت طولانی نگهداری می‌شود و دارای انرژی بالا است. تخمیر در سیلاژ سبب می‌شود، تا مدت ها بتوان از علوفه های سیلاژ شده استفاده نمود، بدون آنکه ارزش غذایی علوفه به میزان دزیادی تغییر کند.
ریشه ها و غده ها: منابع خوبی از انرژی هستند و مقادیر متغیر و قابل توجهی از پروتئین را نیز در اختیار حیوان قرار م یدهند. این مواد شامل شلغم، ك لم، چغندر علوفه ای، هویج و موارد مشابه است. چغندرقند یكی از محصولات ریشه ای مهم است ك ه اصولاً برای استخراج قند آن، كشت شده و به شكل اولیه به مصرف دام نمی رسد و دو محصول فرعی آن تفاله چغندر قند و ملاس (مازاد كارخانه های قندسازی) در تغذیه دام اهمیت دارد. از محصولات غده‌ای می توان سیب زمینی و سیب زمینی ترش را نام برد. در زمان مصرف این
مواد خوراکی باید سطح مناسب آنها در جیره رعایت شود تا مشکلات گوارشی و ناراحتی برای حیوان رخ ندهد. همچنین، لازم است خوب شسته شده، عاری از خاک باشند و در اندازه مناسب خرد شوند تا مشکل بلع و خفگی در دام رخ ندهد.
كنسانتره یا مواد متراكم :
کنسانتره شامل تعدادی از مواد خوراکی است که با ترکیب و مقدار مشخصی با هم مخلوط می شوند. کنسانتره یا خوراك متراکم مواد مغذی مورد نیاز دام را به اندازه کافی تأمین می کند. کنسانتره در مقایسه با علوفه خشبی، دارای انرژی، پروتئین و قابلیت هضم بیشتری است. جو، ذرت، سبوس گندم، کنجاله سویا، کنجاله تخم پنبه، کنجاله آفتابگردان، تفاله چغندرقند، ملاس، پودر ماهی، مکمل های کلسیم و فسفر، نمک، اوره، مکمل های ویتامینی و معدنی و… مواد اولیه‌ای هستند که با استفاده از آنها کنسانتره تهیه می شود. مواد متراكم به دو دسته انرژی زا و پروتئینی تقسیم می شوند.
الف) خورا كهای متراكم انرژی زا: این مواد خوراكی به دلیل در برداشتن چربی یا كربوهیدرات بالا انرژی زیادی دارند. بیشتر خوراك های انرژی‌زا را غلات و فراورده های فرعی آن تشكیل می دهند. روغن ها و چربی ها نیز از جمله مواد خوراكی انرژی زا محسوب می شوند.
دانه جو: متداول ترین و جزء اصلی جیره در کنسانتره گاوها می باشد و حدود ۷۰ تا ۳۰ درصد کنسانتره را تشکیل می دهد. در پرورش گوساله های پرواری ممکن است تا ۸۰ درصد کنسانتره را شامل شود. نسبت به گندم و ذرت قابلیت هضم جو پایین تر و دارای ۱۰تا۱۲ درصد پروتئین و۵.۴ درصد فیبر است .برای افزایش هضم، بهتر است دانه جو را فراوری کرد و از روش هایی مانند خرد کردن در حد بلغور یا غلتک زدن استفاده نمود. ارزش غذایی دانه های جو بر اساس وجود یا نبود پوسته و بر اساس نوع واریته متفاوت است.

دانه ذرت: دانه ذرت یکی از غلات اصلی است که در جیره گاوها استفاده می شود. در ایران، پس از جو بیشترین مصرف را دارد. اما در برخی کشورها از نظر مصرف بالاتر از جو قرار دارد. ذرت به طور معمول حاوی ۸ درصد پروتئین ۳.۵ درصد چربی و ۲.۷ درصد فیبر می باشد. از نظر مقدار پروتئین، کلسیم و فسفر و دو نوع  اسیدآمینه ضروری لیزین و تریپتوفان فقیرتر از دانه های دیگر است ولی در بین غلات بالاترین میزان انرژی حدود ۳۴۰۰ ـ۳۲۰۰ کیلو کالری و نیز مجموع مواد مغذی قابل هضم (تی‌دی‌ان)بالاتری را دارد.
دانه ذرت یکی از غلات است که به واسطه نشاسته فراوان آن، انرژی و ارزش غذایی بالایی داشته و در جیره دام به عنوان منبع انرژی استفاده می شود.

دانه یولاف: یولاف، حدوداً ۱۵ درصد انرژی کمتر و ۲۰ـ۳۰
درصد پروتئین بیشتر نسبت به دانه ذرت دارد. مزیت اضافه
نمودن یولاف به جیره های گاوهای شیری، حجیم نمودن جیره
(فیبر بالا و نشاسته کم)و تأمین فیبر بیشتر برای این گاوها می‌باشد که می تواند در ثبات کاری شکمبه مؤثر باشد. یولاف حاوی ماده معطر آونین است که محرک و اشتها آور است.

دانه چاودار: چاودار از نظر منبع انرژی در جیره، شبیه دانه جو می باشد و همانند سایر دانه ها پیش از مصرف باید عملیات فراوری روی آن انجام شود. دانه مذکور خوش خوراک نیست و در کل، خوش‌خوراکی کمتری نسبت به دیگر غلات دارد. میزان مصرف مجاز آن در بخش دانه ای جیره غذایی گاوهای شیرده تا 20 درصد می‌باشد. باید مراقب بود که دانه های مذکور در زمان مصرف، آلوده به قارچ ارگوت نباشد. برای مصرف بهتر است خرد شود؛ اما خرد کردن بیش از حد دانه چاودار موجب سوء هاضمه می شود.

دانه گندم: میزان پروتئین دانه گندم در مقایسه با جو و ذرت بیشتر می باشد. از لحاظ انرژی نزدیك به ذرت است؛ اما سریع تر از آن در شکمبه تجزیه می شود. در تغذیه دام ها از گندم های نامرغوب استفاده
می شود. اگر گندمی که برای تغذیه دام استفاده می شود زیاد خرد شده یا آرد باشد، خوش خوراک نخواهد بود چرا که سبب تشکیل توده های چسبنده و خمیری در دهان می شود و این امر سبب عدم گوارش پذیری در شکمبه شده و همچنین سبب ایجاد گرد و غبار، اسیدوز، سوءهاضمه، کاهش درصد چربی شیر و لنگش می‌شود.
اگر هم دانه گندم به صورت كامل به گاو داده شود حداقل ۳۰ درصد آن بدون هضم از دستگاه گوارش عبور می‌كند. بنابراین باید دانه های گندم به صورت بلغور به دام خورانیده شوند. گندم بیشتر از جو سبب اسیدوز می‌شود. بنابراین باید نكات زیر را در هنگام استفاده از آن مورد توجه قرار داد :

1. گندم را باید به تدریج طی دو هفته به جیره افزود.
   2. تغذیه گندم باید با سایر اجزای خوراک و به صورت تمام آمیخته(تی‌ام‌ار) انجام شود.
   3. گندم را باید به همراه مواد قلیایی مثل جوش شیرین به دام خورانید.
   4. حداکثر ۲۰ درصد کنسانتره یا ۲ـ۳ کیلوگرم برای هر گاو از گندم استفاده شود.